ابن تیمیه۷۲

از آیات دیگری که به آن استشهاد می‌کنند آیه‌ای است که خداوند می‌فرماید: [النّور: 55]. «خدا به کسانی از شما که ایمان آورده و عمل‌های صالح را پیشه کرده‌اند وعده داده که آنها را در زمین خلیفه گرداند، همان طورکه کسانی را که قبل از ایشان بودند در زمین خلیفه گردانید، و ثابت می‌دارد برای آنان دینشان را که بر ایشان برگزید، و ترس آنها را بعد از خوفشان تبدیل به أمنیّت گرداند تا اینکه مرا عبادت کنند و شریکی برایم قرار ندهند، و هرکس بعد از این کافر شود، جزء فاسقان خواهد بود». می‌گویند، این آیه دربارة مهدی نازل شده است!!.

أمّا باید توجّه داشت که:

أ) در این آیه ذکر: به طور خطاب است که معلوم می‌شود دربارة کسانی است که معاصر پیغمبرص بوده‌اند.

ب) در این آیة، قید شدهöNÎgÎ=ö6s%_. یعنی: شما را جانشین نماید همان طورکه قبل از شما را جانشین گرداند. اگر ما در قرآن نگاه کنیم می‌بینیم که خداوند سابقین را در تمام کرة زمین خلافت و سلطنت نداد، مثلاً می‌فرمایدÈd,ptø:$$Î/_ [ص: 26]. «ای داود ما تو را خلیفه‌ای در زمین قرار دادیم، پس میان مردم به حقّ حکم کن». از این آیه معلوم می‌شود خلیفه بر تمام زمین نیست چون حضرت داودu بر گوشه‌ای از زمین حکومت نموده، و بر تمام أهل آن حکومت نمی‌کرد. حال اگر کسی اشکال کند از کجا حضرت داود بر تمام اهل زمین حکومت نکرده باشد، می‌گوییم از قرآن معلوم می‌شود. حضرت سلیمانu که پسر داود بود بعد از داود، از حال أهالی سبا که خورشید پرست بودند، با خبر نبود و هُدهُد برای او خبر آورد. یعنی تمام اهل زمین در زمان داود تسلیم خدا و دین داود نشده بودند، و از آن حبری نداشتند، و در زمان داود خورشیدپرستانی در زمین بودند که داود خبر نداشت و آنها نیز از داود خبر نداشتند، بعداً در زمان پسرش سلیمان که جانشین داود شد با خبر شدند، و چه بسا کسانی در زمین می‌بودند که سلیمان هم از آنها خبر نداشت. و این موضوع از آیات 22 تا 28 سورة نَمل معلوم می‌گردد. پس معلوم می‌شود مقصود از خلیفه شدن، جانشین شدن بر کفّار و غلبه بر آنها در ناحیة مکّه و أطراف آن است که در صدر اسلام به وقوع پیوست و در دعای وحدت که هنگام فتح مکّه مسلمین می‌خواندند، آمده است: «لا إلهَ إلا اللهُ وَحدَهُ وحدهُ وحدهُ، أنجَزَ وعدهُ، و نَصَرَ عبدهُ، و هَزَمَ الأحزاب وحدهُ». مقصود از «أنجزَ وعدَهُ» حاکمیّت مسلمین بر مکّه است که طبق آیة مورد استشهاد: [النور: 55]. به وقوع پیوست. به علاوه کلمة «الأرض» در این آیه با الف و لام آمده، که الف و لام عهد است مانند این آیه که خدا به پیغمبرش فرموده کفّار می‌خواستند تو را از زمین بیرون کنند[الإسراء: 76]. که منظور این نیست که پیغمبر را از کرة زمین بیرون اندازند بلکه کلمة «الأرض» با الف و لام آمده، یعنی از آن زمین معهود (عربستان) اخراج نمایند.

– یکی دیگر از آیاتیکه به آن استشهاد می‌کنند، آیه‌ای است که خداوند می‌فرماید[القصص: 5]. «ما اراده می‌کنیم که منّت نهیم بر کسانی‌که مورد استضاف در زمین قرار گرفتند که آنها را پیشوایان و وارثان زمین قرار دهیم».

این آیه را دلیل بر اثبات مهدويّت گرفته و به آن استشهاد می‌کنند، چنانکه روشن است در تفسیر هرآیه از قرآن، باید به قبل و بعد آن نیز توجّه داشت، آیات دیگری که آیه را تفسیر می‌کند در نظر داشت، به مکّی بودن یا مدنی بودن آیه توجّه داشت و هکَذا…. .

حال تو خوانندة عزیز توجّه کن که ما قبل و ما بعد آیه چیست؟ خداوند قبل از این آیه می‌فرماید: [القصص: 4]. «فرعون در آن سرزمین برتری جست و اهالی آن را گروه، گروه کرد، تا آنها را ضعیف کند، پسران آنها را سر می‌برید، و زنانشان را زنده می‌گذاشت، و از مفسدین بود». سپس خداوند در آیة پنجم می‌فرماید: «ما اراده کردیم برهان مستضعفان آن سرزمین منّت نهیم، و آنان را پیشوایان و وارثان نماییم». مفسّرین سنّی و شیعه نیز این مطلب را گفته‌اند.

حال اگر کسی اشکال کند که چرا «نَمُنُّ» فعل مضارع است، پاسخ آن است که خدواند در اینجا لفظ مضارع به کار برده تا نشان دهد ارادة او به پیروزی موسی بعد از استضعاف فرعون بوده، چنانکه در آیة بعد بلا فاصله می‌فرماید_ [القصص: 6]. «و برای ایشان در آن زمین تمکّن و استقرار قرار دهیم و به فرعون و هامان و لشکریان آن دو آنچه را که از آن حذر می‌کردند بنمایانیم». که کلمة «نُرِیَ» نیز به لفظ مضارع آمده و به فعل «نُمکِّنَ» و «نَجعَلَهُم» و «نَمُنَّ» معطوف است. با آنکه فرعون و هامان قبل از حضرت محمدص بوده‌اند فعل «يُذَبِّحُ» نیز به صورت مضارع آمده زیرا فرعون پس از استضافشان آنها را سر می‌بریده در صورتی­که می­دانیم فرعونِ معاصر موسی، در زمانهای گذشته پسران بنی‌اسرائیل را سر می‌بریده، و آیه گذشته را حکایت می‌کند نه حال و آینده را. پس خداوند لفظ «نُرِیَ» را که فعل مضارع است آورده و «أَرَينا» که فعل زمان گذشته است، نیاورده تا برساند بعد از استضعاف آنها و بدکاریهای فرعون اراده کریم به آنها نشان دهیم آن عذابی را که لایق بوده‌اند. و آیه ارتباطی به آخرالزّمان ندارد.

آیة دیگری که به آن استشهاد می‌کنند آنجاست که خداوند تعالی می‌فرماید[النَّمل: 82 و83]. وَإِذَا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنَا لَهُمْ دَابَّةً مِّنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ کَانُوا بِآیَاتِنَا لَا یُوقِنُونَ «هنگامی‌که آن گفته [عذاب] بر کفّار محقّق شود از زمین جنبنده‌ای بر آنها خارج کنیم که با آنها سخن می‌گوید که این مردم به آیات ما یقین نمی‌داشتند، و روزی که از هر أمّتی دسته‌ای از کسانی را که به آیات ما تکذیب می‌کردندمحشور می‌کنیم، پس آنها تقسیم کرده می‌شوند».

می‌گویند: منظور از «دابَّة» یعنی جنبنده در آیة 82 ، «مهدی» است و می‌گویند منظور از آیة 83 دربارة رجعت می‌باشد.

و أمّا آیة 83 سورة نمل، با توجّه به آیات که گفته شد و در ارتباط با آنها، این آیه نیز دربارة قیامت است و أمّا اینکه چرا گفته شده که از هر أمّتی دسته‌ای از کسانی را که آیات ما را تکذیب کردند، محشور می‌کنیم و گفته نشده تمام انسانها را محشور می‌کنیم؟ باید توجّه داشت که خداوند فرموده_ [طه: 100تا102]. «هرکس از ذکر [قرآن] روی برگرداند، روز قیامت وزری را حمل می‌کند، و جاوید در حمل وزر خواهد بود، و حمل کردن آن، در روز قیامت برایش بد خواهد بود، قیامت روزی است که در صور دمیده می‌شود و مجرمین در آن روز کبودچشم محشور می‌شوند [کنایه از کوری آنان است]».

از این آیات که در مورد قیامت است، معلوم می‌شود با اینکه در قیامت تمام موجودات و انسانها محشور می‌شوند، ولی خداوند می‌فرماید در آن روز مجرمین را کور محشور می‌کنیم، چون طرف صحبت مجرمین هستند، و معلوم است که غیرمجرمین بلکه مؤمنین نیز در قیامت محشور می‌شوند چنانکه در آیات دیگر قرآن به تفصیل آمده است. بنابراین ما نمی‌توانیم بگوییم چون در آیة مورد بحث از غیر مجرمین صحبت نشده، پس فقط مجرمین محشور می‌شوند، و به قول معروف اِثبات شئ نفی ما عَدا نمی‌کند.

سوره احزاب آیه 33

سپس اینچنین ادامه می دهد :

وَاذْكُرْنَ مَا يُتْلَى فِي بُيُوتِكُنَّ
و ياد كنيد آنچه که در خانه‏هايتان خوانده مى‏شود.

سوره احزاب آیه34

همه ی خطاب ها در این آیات برای همسران پیامبر است. اما به این دلیل از «ن» جمع که برای زنان است استفاده نشده و بجای آن از «م» جمع که برای مذکر است استفاده شده که پیامبر نیز شامل آنها می شود و او رأس اهل بیت خودش است . چنانکه خداوند درباره همسر ابراهیم می فرماید :

أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ
آیا از قدرت خدا تعجب می کنی ، بخشایش و برکات خداوند بر شماست ای اهل بیت ، او ستوده شده و بزرگوار است.

سوره هود آیه 73

مراد از اهل بیت در اینجا ابراهیم و همسرش هستند . پس مرد رأس اهل بیت است . پس درآیه :

إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ
به راستی خداوند می خواهد که پلیدی را از شما اهل بیت بزداید.

حدیث غدیر
از مهم ترین و بزرگترین این دلایل که حتی کتابی در یازده جلد در مورد آن نوشته شده حدیث غدیر است . این حدیث را مسلم از زید بن ارقم آورده است که او گفت :

قام رَسُول الله – صلى الله عليه وسلم – يَوماً فينا خَطِيباً بمَاء يُدْعَى خُمَّاً بَيْنَ مَكَّةَ وَالمَدِينَةِ ، فَحَمِدَ الله ، وَأثْنَى عَلَيهِ ، وَوعظَ وَذَكَّرَ ، ثُمَّ قَالَ : « أمَّا بَعدُ ، ألا أَيُّهَا النَّاسُ ، فَإنَّمَا أنَا بَشَرٌ يُوشِكَ أنْ يَأتِي رسولُ ربِّي فَأُجِيبَ ، وَأنَا تارك فيكم ثَقَلَيْنِ : أوَّلُهُمَا كِتَابُ اللهِ ، فِيهِ الهُدَى وَالنُّورُ ، فَخُذُوا بِكتابِ الله ، وَاسْتَمْسِكُوا بِهِ » ، فَحَثَّ عَلَى كِتَابِ الله ، وَرَغَّبَ فِيهِ ، ثُمَّ قَالَ : « وَأهْلُ بَيْتِي أُذكِّرُكُمُ الله في أهلِ بَيْتي ، أذكرُكُمُ الله في أهل بيتي » فَقَالَ لَهُ حُصَيْنٌ : وَمَنْ أهْلُ بَيتهِ يَا زَيْدُ ، أَلَيْسَ نِسَاؤُهُ مِنْ أهْلِ بَيْتِهِ ؟ قَالَ : نِسَاؤُهُ مِنْ أهْلِ بَيتهِ ، وَلكِنْ أهْلُ بَيتِهِ مَنْ حُرِمَ الصَّدَقَةَ بَعدَهُ ، قَالَ : وَمَنْ هُمْ ؟ قَالَ : هُمْ آلُ عَلِيٍّ وَآلُ عقيل وَآلُ جَعفَرَ وآلُ عَبَّاسٍ . قَالَ : كُلُّ هؤلاء حُرِمَ الصَّدَقَةَ ؟ قَالَ : نَعَمْ .
یک روز رسول خدا صلی الله علیه و سلم در آبی که میان مکه و مدینه است و خم نامیده می شود برای خطبه برخاست. و حمد و ثنای الله را گفت و وعظ و نصیحت نمود سپس گفت : اما بعد ای مردم من انسان هستم ، ممکن است فرستاده ی پروردگارم بیاید و من جوابش را لبیک بگویم ( کنایه از وفات است) . من در میان شما دو سنگ گرانبها به جا می گذارم. نخستین آنها کتاب خداست ، در آن هدایت و نور است کتاب خدا را بگیرید و به آن چنگ بزنید . زید می گوید به کتاب خدا توصیه بسیار نمود سپس فرمودند : و اهل بیت من ، شما را به اهل بیتم سقارش می کنم شما را به اهل بیتم سفارش می کنم شما را به اهل بیتم سفارش می کنم . کسی که از زید بن ارقم روایت می کرده از زید می پرسد : اهل بیت او چه کسانی هستند ، آیا زنان آن حضرت از اهل بیت او نیستند ؟ . گفت : همسرانش از اهل بیت او هستند لکن اهل بیت او کسانی هستند که صدقه بعد از رسول بر آنان حرام شد. راوی می پرسد : آنها چه کسانی هستند ؟ . گفت : آنها آل علی و آل عقیل و آل جعفر و آل عباس هستند. پرسید : صدقه بر همه آنان حرام است ؟ . گفت : بله.

و زیادات دیگری که الان وقت ذکرنمودن همه ی آنها نیست. حدیثی که در صحیح مسلم است در آن لفظ » مَنْ كُنْتُ مَوْلاَهُ فَعَلِيٌّ مَوْلاَهُ » وجود ندارد. لکن این زیاده صحیح است. اما زیادات دیگر مانند « اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ وَعَادِ مَنْ عَادَاهُ « ، این بخش را بعضی از اهل علم صحیح قرار داده اند. اما زیاده « وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَاخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ وَ أَدِرِ الحَقِّ مَعَهُ حَيْثُ دَارَ « ، این زیاده به دروغ به رسول الله صلی الله علیه و سلم نسبت داده شده است .
بر اساس این حدیث استدلال می کنند که علی رضی الله عنه خلیفه بعد از رسول الله صلی الله علیه و سلم است چون پیامبر فرمود : « مَنْ كُنْتُ مَوْلاَهُ فَعَلِيٌّ مَوْلاَهُ » و می گویند سخن پیامبر به این معناست که علی خلیفه است و مولی به معنای والی است یعنی سید و آقایی که اطاعت از او واجب است . این وجه دلالت از روایتی است که زید بن ارقم آن را از رسول الله صلی الله علیه و سلم روایت کرده است. و این حدیث از خود علی رضی الله عنه نیز روایت شده است. وقتی که در صحن مسجد کوفه بود گفت : چه کسی از رسول الله صلی الله علیه و سلم در روز غدیر خم شنید که می گفت : » مَنْ كُنْتُ مَوْلاَهُ فَعَلِيٌّ مَوْلاَهُ «. دوازده نفر بدری شهادت دادند که در روز غدیر خم این جمله را از رسول الله صلی الله علیه و سلم شنیده اند .

مسند احمد احادیث شماره 670 و 961 ، معجم کبیر طبرانی حدیث شماره 4996 و شعیب ارنؤوط در مورد حدیث شماره 670 مسند احمد گفته است : صحیح لغیره و در مورد حدیث شماره 961 گفته است : حسن لغیره و هذا إسناد ضعیف .

اختلاف میان اهل سنت و شیعه در مفهوم سخن رسول الله صلی الله علیه و سلم است. شیعه می گویند : این روایت بدین معناست که هر کس که من والی او هستم پس علی والی او است . و اهل سنت می گویند معنای آن موالات یعنی نصرت و محبت است که مخالف آن معادات و دشمنی است . اهل سنت می گویند دلایلی وجود دارند که این سخن را ثابت می کند :
اولا زیاده ی وارد شده که بعضی از اهل علم آن را صحیح قرار داده اند و آن عبارت است : » اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ وَعَادِ مَنْ عَادَاهُ

در روایتی که ترمذی و احمد و دیگران آورده اند ، پیامبر صلی الله علیه و سلم به بریده گفت : » مَنْ كُنْتُ مَوْلاَهُ فَعَلِيٌّ مَوْلاَهُ » .

مسند احمد احادیث شماره 22945 شعیب ارنؤوط در مورد حدیث می گوید : إسناده صحيح على شرط الشيخين

و نزد بیهقی از ابی سعید روایت است که علی آنها را از سوار شدن بر شترهای صدقه داده شده منع فرمود و شخصی را بر آنها مامور نمود و به سمت نبی آمد. سپس وقتی علی رضی الله عنه برگشت جانشین علی به آنها اجازه داد تا سوار شترها شوند وقتی علی آنها را دید و بر روی شترها آثار سوار شدن را مشاهده نمود عصبانی شد و جانشین خود را به خاطر این کارش مورد بازخواست قرار داد . ابوسعید می گوید : وقتی به مدینه برگشتیم برای پیامبر سخت گیری علی با خودمان را بازگو کردیم و در روایتی دیگر آمده است مقداری پارچه بودند که آنها خواستند آنها را بپوشند و علی آنها را از پوشیدنشان منع نمود. رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود : ای سعد بن مالک ( که ابوسعید خدری است) از سخن گفتن درباره علی باز ایست . به خدا او را در راه خدا بهتر از این می دانم .

دلائل النبوة بیهقی حدیث شماره 2135 و در اینجا شیخ عثمان آن را کمی مختصر نموده است.

این روایت همانطور که ابن کثیر گفته است سندهایش به شرط نسائی جید است و آن را بیهقی و دیگران آورده اند.

البدایة و النهایة ج 5 ص 122