زن در آئین زرتشتی و بهائی

احکام عملی آئین زرتشتی که قرن‌ها ایرانیان با آنها سر و کار داشتند در کتاب «وَنْداد» و «دینّکَرْد» و غیره از کتب زرتشتیان آمده‌اند و هر پژوهشگری که بخواهد از احکام مزبور آگاه شود ناگزیر باید به این منابع بنگرد. «وَنْداد» را که بخشی از اوستا شمرده دکتر موسی جوان به فارسی برگردانده است و «دینّکَرْد» در زمان ساسانیان تالیف شده و به منزله دائره‌المعارف آئین زرتشتی به شمار می‌آید و دکتر محمد جواد مشکور کتابی به پارسی درباره ی آئین زرتشتی به شمار می‌آید و دکتر محمّد جواد مشکور کتابی به پارسی درباره ی آن نگاشته است. اینک ما با توجّه به مدارک مزبور و استناد به آثار خاورشناسانی که به پژوهش‌های مفصّل در آئین زرتشتی پرداخته‌اند، نگه کوتاهی به حقوق زن در آئین باستانی ایرانیان می‌افکنیم:

1- فقدان حقوق!
کریستیان بارتُلُمه (Bartholomae) خاورشناس آلمانی در کتاب «زن در حقوق ساسانی» ترجمة دکتر ناصرالدّین صاحب‌الزّمانی می‌نویسد: «در امپراتوری ساسانی بنابر قوانین متداول، از قدیم زن شخصیّت حقوقی نداشت یعنی زن، شخص فرض نمی‌شد بلکه شیء پنداشته می‌گردید ... وی از هر لحاظ در تحت سرپرستی و قیومت رئیس خانواده که کَتَکْ‌ختای (کدخدا) نامیده می‌شد قرار داشت. این رئیس خانواده ممکن بود پدر یا شوهر و یا در صورت مرگ آنها. جانشین آنها باشد. اختیارات این قیّم یا رئیس خانواده، کمتر محدودیّتی داشت. تمام هدایایی که احیاناً به زن یا به کودکی داده می‌شد و یا آنچه که آنها بر اثر کار و غیر آن تحصیل می‌کردند عینا مانند درآمدهای اکتسابی بردگان، همه متعلّق به این رئیس خانوار بود». (صفحه 40 کتاب)

2- ازدواج زنان
بارتُلُمه در مورد ازدواج زنان ایرانی می‌نویسد: «ازدواج خواهر و برادر در عصر ساسانی به ویژه در میان بزرگان کشور یک امر شایع بوده و یک عمل خداپسندانه به شمار می‌رفته است ... یک نوع خاصّ دیگری از ازدواج در عصر ساسانی معمول بوده است که آن را ازدواج عاریتی یا ازدواج استقراضی می‌توان نامید یعنی اختیار موقّت زنی به همسری که در قید ازدواج شوهر دیگری است ... در مورد ازدواج استقراضی، شوهر اصلی حتی می‌توانست این عمل را بدون جل رضایت زن خود انجام دهد»! (صفحه 56 و 57 کتاب).

3- خریداری زن!
کِلْمان هِوار (Huart) خاورشناس فرانسوی در کتاب «ایران و تمدّن ایرانی» ترجمة حسن انوشه می‌نویسد: «آثاری از خرید زن در دوره ی ساسانی وجود داشت. بنابراین رسم، همسر آینده مبلغی معیّن پول یا کالایی معادل آن مبلغ، به والدین زن می‌داد لیکن بنابر [کتاب] دینْکَرد: اگر پس از ازدواج معلوم می‌گردید که زن ارزش مبلغ پرداخت شده را ندارد یعنی نازا بود، این پول می‌بایست به شوهر پس داده شود»! (صفحة 160 کتاب).

4- تعدّد زوجات و ازدواج با محارم
پروفسور کریستَن‌سِن (Christensen) خاورشناس دانمارکی در کتاب «ایران در زمان ساسانیان» ترجمة رشید یاسمی می‌نویسد: «اصل تعدّد زوجات، اساس تشکیل خانواده به شمار می‌رفت. در عمل، عدّة زنانی که مرد می‌توانست داشته باشد به نسبت استطاعت او بود». (صفحة 346 کتاب).
کریستن‌سن تأکید می‌کند: «با وجود اسناد معتبری که در منابع زرتشتی و کتب بیگانگانِ معاصر عهد ساسانی دیده می‌شود، کوششی که بعضی از پارسیان جدید برای انکار این عمل یعنی وصلت با  اَقارب می‌کنند، بی‌اساس و سبکسرانه است».(صفحة 348 کتاب).

5- احكام عجیب و خرافی دربارة زن!
بنابر آنچه که در کتاب «وَنْداد» آمده است زنی که کودک مُرده‌ای را بزاید باید «ادرار گاو» را با «خاکستر» به هم آمیخته، بخورد! در «وَنْداد» می‌خوانیم: «این زن باید یک مقدار خاکستر آمیخته به شاش گاو به اندازة سه لقمه، شش لقمه، یا نُه لقمه میل کند»! (ونداد، ترجمة دکتر موسی جوان، صفحة 128).
در فصل شانزدهم از کتاب «ونداد» چنین آمده است که: «اگر زن زرتشتی حائض شود باید در اتاق جداگانه‌ای دور از شوهرش به سر بَرَد و شوهر به هنگام غذا آوردن برای او، سه گام از وی فاصله بگیرد و پس از پاک شدن آن زن از حیض، باید سه سوراخ در زمین حفر کنند و زن را در سوراخ اوّل و دوّم با ادرار گاو و در سوراخ سوّم با آب غُسل دهند»! در ونداد نوشته است: «این زن پس از نّه شد [اگر] باز هم در خون باشد، چنین معلوم خواهد شد که دیوها در جشن و بزرگداشت خودشان، آفت خود را به این زن نازل نموده‌اند»! (صفحه 240 کتاب ونداد).

6- مصیبت زن و فرزندان کسی که برخلاف پیمان رفتار کند!
در کتاب «ونداد» آمده است: «ای آفرینندة جهانِ جسمانی و ای مقدّس، بگو بدانم کسی که از عهد و پیمانِ شفاهی تخلّف نماید چه اشخاصی را گرفتار گناه خود می‌سازد؟ اهورامزدا پاسخ داد و گفت: در این صورت اقربای نزدیک متخلّف، در مدّت سیصد سال گرفتار گناه وی خواهند بود»!! (صفحه 99 کتاب وندیداد).
... و اسلام، زنانی ایرانی را از چنین رسوم و آئینی رهایی بخشید!

مقام زن در بهائیگری
کتاب‌های بهائیان به ویژه کتب اصلی ایشان که به وسیلة علی محمّد باب و حسینعلی بهاء نگاشته شده، کمتر به دست می‌آید؛ از این رو بهائیان فرصت می‌یابند تا شایع سازند که آئین ما بهتر از هر آئینی از حقوق زن بحث کرده است! ولی تحقق منصفانه در کتاب‌های این فرقه، برخلاف ادّعای مزبور را نشان می‌دهد در اینجا نظر علاقمندان را به سه عبارت از باب و بهاء دربارة «شأن زن» جلب می‌کنیم:

1- جواز زنای مُحصنه!
علی محمّد باب شیرازی در کتاب «بیان» فتوی می‌دهد که: اگر یکی از پیروان وی عقیم بود، بر او حلال است که همسرش را برای مدّتی در اختیار مرد دیگری قرار دهد تا از این راه، ایجاد ثمره (= فرزند) شود»! (کتاب بیان فارسی، باب 15 از واحد هشتم، صفحة 298).

2- کنیز و خدمتگزار مرد!
حسینعلی بهاء مازندرانی در کتاب «اقدس» می‌نویسد:
«قد کتب الله علیکم النّکاح؛ إیّاکم أن تجاوزوا عن الإثنتین والذی اقتنع بواحده من الإمام استراحت نفسه و نفسها و من اتخد بکرا لخدمته لا بأس علیه» (کتاب اقدس، صفحة 18).
یعنی: «همانا خداوند بر شما ازدواج را نوشته است؛ شما از اینکه بیش از دو زن بگیرید پرهیز کنید و کسی که به یکی از کنیزان قناعت ورزد، جان خودش و جان او آسودگی یابد و کسی که دوشیزه‌ای را برای خدمت خود بگیرید باکی بر او نیست».
در اینجا ملاحظه می‌شود که بهاء زن را کنیز مرد و خدمتگذار وی شمرده است. وی همین تعبیر را دربارة زنان خودش  نیز به کار برده است. چنانکه دربارة آسیه (مادر «عبّاس، فزرند بزرگش» می‌نویسد: «اختصِّک لنفسه و اصطفاک بین الاماء لخدمته».(کتاب حضرت بهاء الله اثر مبلّغ بهائی: محمّد علی فیضی: صفحه 237) یعنی: «(بهاء) تو را ویژه خود کرده و از میان کنیزان برای خدمت خویش برگزید»!
این است دیدگاه حسینعلی بهاء نسبت به زن و شأن و شخصیّت او، تو خود حدیث مفصّل بخوان از این مُجمّل!