آيا مذهب مالك فتواي به كراهت دست بستن در نماز داده؟
بسم الله الرحمن الرحيم
افضل الصلوات علي سيدنا محمد وعلي آله وصحبه اجمعين
اين كتاب مختصر كه پيش روي شماست نوشته امام اصولي عبدالله بن محمد بن الصديق الغماري رحمه الله از علماي مالكي در مغرب مي باشد كه در اين كتاب به صورت علمي وزيبا رد محكمي به كساني كه معتقد به (نماز سادل) (نماز با دست باز هست)نوشتند.
قبل از شروع بايد توضيح بدم در ترجمه اين كتابچه فوائدي ديدم اول اينكه شبهه براي اهل سنت كه فقط شنيده اند كه امام مالك فتوا به مكروه بودن قبض يدين در نماز دادند بر طرف ميشود .دوم ردي هست بر متعصبين مالكي كه حتي حكم به تحريم قبض يدين داده اند و تفهيم وثابت ميشود كه پشت به حكم امام مالك كرده اند.
سوم ردي هست بر اثني عشريه واباضيه كه براي اينكه پايه هاي عقيده خود در مورد نماز سادل تقويت كنند به راي امام مالك استناد مي كنند كه مردود هست.ودر ادامه اثبات ميشود.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
اما خود كتاب
(كشف أنواع الجهل فیما قیل فی نصرة السدل، وكتابي هست كه امام عبدالله بن محمد بن صديق رحمه الله در آن رد بر متاخرين مغاربه اهل مراكش وسيد محمد قادري و ومحمد خضر الشنقيطي نوشته اند به تعصب بسيار دارند كه نماز را بايد دست باز خواند طبق مذهب مالك وبسياري از جهال هم بدون اطلاع پيروي آنها را مي كنند وحتي در مساجد از امام مسجد مي خواهند دست باز نماز بخواند واگر امتناع كند از امامت بركنارش مي كنند.
وبراي تعصبشان حتي يك دليل و شبهه هم وجود ندارد .هداهم الله
در اين كتاب مولف رضي الله عنه كه خود از علماي مالكي هست به تك تك شبهات اين متعصبين به صورت محكم وعلمي پاسخ داده.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مولف رحمه الله شروع مي كند كتاب را با اين حديث كه طبراني روايت كرده
(عن معاذ رضی الله عنه، أن رسول الله صلى الله علیه وسلم كان إذا كبر فی صلاته رفع یدیه قبال أذنیه، فإذا كبر أرسلهما ثم سكت، وربما رأیته یمینه على یساره)
(معاذ رضي الله عنه مي گويد رسول الله وقتي كه تكبير مي گفت دستانش را تا نزديكي گوشش بالا مي آورد سپس پايين مي آورد و سكوت مي كرد )
درحالي كه اين حديث موضوع هست در سندش الخصیب بن جحدر، مي باشد كه شعبه والقطان وابن معین والبخاری والساجی وابن الجارود او را دروغ گو ميدانند پس اين حديث موضوع هست و عمل به آن صحيح نمي باشد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
شبهه دوم اينها حديث ابي حميد ساعدي هست كه طريقه نماز رسول الله را بيان مي كند ولي از دست بستن سخن نمي گويد واين دليل بر دست باز نماز خواندن هست )
پاسخ(مولف رحمه الله مي گويد واين دو ادعا دعواي باطل هستند جداً
زيرا عدم ذكر قبض دليل بر عدم وجودش نيست همانطور كه اگر در مورد چيزي صحبت نشود دليل نمي شود كه آن چيز وجود نداشته باشد
دوم.دست باز نماز خواندن هم در حديث ابي حميد ساعدي هم ذكر نشده پس چطور حديث دلالت به آن مي كند در حالي كه ذكر نشده در حديث؟؟
سوم اين تناقضي آشكار هست در ميانشان زيرا عدم ذكر قبض در حديث دليل بر وجود نداشتن هست اما ذكر نشدن دست باز در نزدشان دليل بر مشروعيت آن.واين تعصبي آشكار هست
چهارم.در نزد مالكي ها دست باز نماز خواندن مستحب هست همانطور كه ابن عاشر مي گويد در مستحبات.و در صفه صلاه آن را نقل نكرده .ودر احاديث هم سخني از دست باز نماز خواندن نيست الا اينكه در مقابلش سكوت شده يعني سخني در ميان نيست وبه اين دليل عدم ذكر مي گويند كه مستحب هست .
شبهه ديگر مي گويند:اصل همان دست باز نماز را اقامه كردن هست واين ادعا هم باطل هست زيرا اصل دليل بر استحباب نمي شود.
پنجم.قاعده معروف در اصول اين هست كه(مطلق بر مقيد حمل ميشود وتابع مقيده مي شود واحاديثي كه در آنها قبض يدين ذكر نشده مطلق هستند وتابع احاديث صحيحي مي شوند كه در ان قبض دست ها ذكر شده.
ادعاي ديگرشان سدل ناسخ قبض هست واين باطل هست به
جهات مختلف.
1.دست بسته نماز خواندن سنت وفضيلت هست وفضائل نسخ نمي شود همانطور كه ابن عبدالبر مالكي وغيره مي گويند و چيزهايي كه نسخ ميشوند احكامي هستند واجب وحرام ومباح وغيره .
اما مندوب نسخ نمي شود زيرا فضيلت هست .واين چيزي هست كه بسياري از آن بي اطلاعند به دليل علم نداشتن به اصول.
دوم اينكه.نسخ يعني برداشتن حكمي بعد از ثبوتش وكسي كه حكمي را بر ميدارد شارع آن هست ونسخ با اجتهاد صحابي ثابت نمي شود همانطور كه در علم اصول مي خوانيم .صيرفي مي گويد:نسخ ثابت نمي شود الا با دليل توقيفي يعني از شارع .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ادعا وشبهه ديگرشان كه مي گويند.دست باز نماز اقامه كردن عمل اهل مدينه بود.
پاسخ(اين ادعا باطل هست زيرا اين عمل را كسي كه در مذاهب اربعه تخصص دارد نقل نكرده مثل الترمذی وابن المنذر وابن جریر الطبری وابن حزم وابن قدامة والنووی
وفقط صاوي در حاشيه كتاب اشرف المسالك علي مذهب امام مالك از شخصي مجهول الهويه روايت كرده وبه اين نقل اعتماد نمي شود
دوم اينكه منقول هست از خلفاي راشدين وبعدشان از صحابه وتابعين تا زمان امام مالك دست بسته نماز خواندن .
سوم.مسائلي كه امام مالك به آنها به عمل اهل مدينه فتوي ميداده وعمل مي كرده90 مسئله بوده ودر انها اصلا مسئله دست باز نماز اقامه كردن نيست همانطور كه صديق و دوست ما علامه سيد محمد بن علوي المالكي رحمه الله در كتاب خود فضل الموطا اشاره كرده اند.
چهارم .علامه سنوسي در ايقاظ الوسنان مي گويد .متاخرين مالكي هر روايتي را فقط به مجرد اينكه در كتاب مدونه الكبري آمده باشد ترجيح ميدادند اگر چه مخالف كتاب وسنت مي بود همانطور كه در مسئله دست باز يا دست بسته نماز اقامه كردن تمام احاديث صحيح وسالم در باب دست بستن را ضعيف ميدانند ويا اعتنايي نمي كنند بدليل يك روايت ابن قاسم در كتاب مدونه .در حالي كه دست بستن از مالك و اصحابش واصحاب رسول الله وتابعين ثابت شده.
پنجم.ترجيح روايت ابن قاسم بر روايات اصحاب مالك كه ميگويند دست بستن در نماز سنت هست مخالف علم اصول وحديث هست .قاعده اين هست كه اگر شخص ثقه اگرحديثي روايت كندكه مخالف روايتي باشدكه از حديث او موثوق تر ثابت تر هست روايت او ضعيف وشاذ ميشود و طبق اين قاعده روايت ابن قاسم كه مي گويد مذهب مالك دست باز نماز خواندن هست در مقابل روايت هاي بيشتر از اصحاب مالك كه مخالف او مي گويند ضعيف وشاذ هست.
در حالي كه ابن عبدالبر واشهب واهل مدينه ومطرف وابن ماجشون سنت بودن قبض يدين را از مالك روايت كرده اند.
واز رسول الله صلي الله عليه وسلم نيز مخالف آن ثابت نشده وقول جومهور فقها ومذاهب اربعه هم ميباشد وهمينطور امام مالك هم در موطا خود روايت كرده.
ــــــــــــــــــــــــ
ادعاي ديگرشان .ضعيف بودن احاديث قبض يدين واين ادعاي باطل هست به دلايل زير
اول .طعن در حديث صحيح خرق اچماع هست واين حرام هست وفاعلش معصيت كرده.همانطور كه امام نووي در شرح مسلم گفتند. وعمدة القاری فی شرح البخاری للعینی، وإرشاد الساری فی شرح البخاری للقسطلانی.
دوم.تضعيف حديث قبض يدين در بخاري يعني تضعيف حديث دست بستن در موطا مالك .زيرا خود بخاري از طريق امام مالك بن انس روايت كرده.وتضعيف احاديث بخاري ومالك وقاحت وبي شرمي هست وخرق اجماع هم مي باشد.
سوم .حديث مسلم كه مي گويد از طريق صحابي وائل بن حجر رضي الله عنه كه مي گويد رسول الله بعد تكبير دست مي بستند.عده اي متعصبين مانند شنقيطي اين حديث را تضعيف كرده اند كه دليل بر بي چاره بودنشان هست زيرا اتفاق بر صحت بخاري ومسلم هست.
.ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ادعاي ديگر شان نقل صاحب كتاب رحله مراكشي هست كه مي گويد پيامبر فرمود دست بستن عمل يهود ونصاري هست
پاسخ:(اين حديث ضعيف هست وابن ابي شيبه در مصنف اش به صورت مرسل روايت كرده.
درضمن خود ابن ابي شيبه روايت كرده كه دست بستن درنماز سنت انبياء بوده( عن أبی الدرداء قال: من أخلاق النبیین وضع الیمنى على الیسرى فی الصلاة)
وقرطبي مي گويد(اگر به ما برسد شرعي يا حكمي قبل از زمان ما از زبان رسول الله ويا از زبان عبد الله بن سلام و منسوخ و ومخصوص نبوده باشد واين مذهب وشرع ما هم هست يعني (در نزد مالكيه)وقرطبي از مالكيه بوده.
ـــــــــــــــــــــــــــ
ادعاي ديگرشان كه دست باز نماز خواندن شباهت به ميت هست و خشوع بيشتر هست .
پاسخ (اين حكم ميت هست واصلا نياز نيست در ميدان علمي به آن استناد شود وبرشماست الان حكم علماي مذهب در مورد مشروعيت دست بستن در نماز :قاضي ابوبكر ابن عربي در شرح الترمذي ميگويد:قبض دستان در نماز معاني زيادي نزد علما دارد(نشانه ذله واستكانه در مقابل الله تعالي .
وامام رازي در تفسير ايه{ فصل لربك وانحر )از علي رضي الله تعالي عنه روايت ميكند كه تفسيرش يعني در نماز دستان را بستن.
ابن أبی شیبة والبخاری فی التاریخ والحاكم والبیهقی فی السنن از علي روايت كرده اند(در مورد تفسير اين ايه)فرمود يعني دست مچ دست چپ را با دست راست گرفتن وقرار دادن روي سينه.
وزرقاني هم در شرح موطا دست بستن را هيئت ذليل بودن وخشوع ميداند .
واين بود بعضي از ردور در اين كتاب قيم و مفيد بر كساني كه تعصب بي جا دارند از مالكيه وكساني كه دست باز نماز خواندن را سنت ميدانند .
از الله تعالي مي خواهم كه جزاي خير به مولف كتاب بدهد وا را با انبياء وصالحين محشور كند .آمين
والسلام علي نبينا محمد
